On the reception of Ovid's Halieutica in the imperial age. A case of reuse and re-adaptation

  • Francesco Testa University of Cagliari
Keywords: Ovid, Halieutica, reception, Pliny the Elder, Ausonius

Abstract

Through the concept of literary genre the ancients defined a specific textual class, whose rules had been established by an inventor; then, when his successors legitimased and adapted them, those rules became a literary tradition. However, themes could cross genre boundaries and be transmitted between technically very different works, such as in the didactic genre, through a kind of trans-coding, so to speak. Readers and scholars were therefore involved in a de-coding operation; authors, for their part, carried out a codification as inventores of the genre or a re-codification, especially if we think of the reception in the Roman imperial age. This article focuses on the reception of Ovid’s Halieutica, a short poem of 135 lines attributed to him. It became source for Pliny the Elder in HN. 32,11-13 and 32,152-153, where he speaks of fish mirabilia, and also for Ausonius, who evokes this poem in his Mosella, especially in the section called catalogue of fishes by scholars. In these two cases we can speak not only of reception or codification, but even of literary re-use and adaptation. The troubled fortune of Ovid’s Halieutica in the imperial age can be considered an interesting case study of such strategies.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Edizioni e studi

Birt, Theodor (ed.) (1878), De Halieuticis Ovidio poetae falso adscriptis, Berolini, Weidmann.

Capponi, Filippo (ed.) (1972), P. Ovidii Nasonis Halieuticon. Introduzione e testo; commentario, Leiden, Brill.

Capponi, Filippo (1980-1981) ‘I frammenti degli Halieutica ovidiani’, Helikon 20-21, 119-163.

Cavarzere, Alberto (2001-2002), ‘Problemi testuali ed esegetici nella Mosella di Ausonio’, Incontri triestini di filologia classica 1, 173-190.

Consoli, Maria Elvira (1995), ‘Intertestualità ed originalità nella Mosella di Ausonio’, Rivista di cultura classica e medioevale 37 (1), 127-139.

Conte, Gian Biagio (1974), Memoria dei poeti e sistema letterario: Catullo, Virgilio, Ovidio, Lucano, Torino, Einaudi.

Dahn, Felix (1884), Bissula. Historicher Roman aus der Völkerwanderung (a. 378 n. Chr.), Leipzig, Breitkopf-Härtel.

De Saint-Denis, Eugène (1947), Le vocabulaire des animaux marins en Latin classique, Paris, C. Klincksieck.

De Saint-Denis, Eugène (ed.) (1975), Ovide, Halieutiques. Texte établi, traduit et commenté, Paris, Les Belles Lettres.

Ditzionàriu (2016), ‘Ditzionàriu in lìnia de sa limba e de sa cultura sarda’, Regione Autònoma de sa Sardigna, <http://ditzionariu.sardegnacultura.it> (ultima consultazione: 16/02/2024).

Dräger, Paul (2000), ‘Vom Wein zum Fisch: aemulatio als literarisches Stilprinzip in der Mosella des Ausonius’, Trierer Zeitschrift 63, 313-335.

Duckworth, George E. (1966), ‘The Non-Ovidian Nature of the Halieutica’, Latomus 25, 756-768.

Froese, Rainer; Pauly, Daniel (2023), ‘Fishbase, World Wide Web Electronic Publication’, <https://www.fishbase.org> (ultima consultazione: 16/02/2024).

Fuoco, Ornella (1993), ‘Tra rivelazione e illusione. La natura nella Mosella di Ausonio’, Bollettino di studi latini 23 (2), 329-358.

Green, R.P.H. (1991) (ed.), The Works of Ausonius; Edited with Introduction and Commentary, Oxford, Clarendon.

Green, R.P.H. (1999) (ed.), Decimi Magni Ausonii opera, Oxonii, Clarendon.

Hinds, Stephen (1998), Allusion and Intertext: Dynamics of Appropriation in Roman Poetry, Cambridge, Cambridge University Press.

Hosius, Carl (ed.) (1967) [1926], Die Moselgedichte des Decimus Magnus Ausonius und des Venantius Fortunatus, Hildesheim, G. Olms.

Housman, Alfred Edward (1907), ‘Versus Ovidi de Piscibus et Feris’, Classical Quarterly 1 (4), 275-278.

Ian, Ludwig; Mayhoff, Carolus (ed.) (1967) [1909], C. Plini Secundi Naturalis Historiae libri XXXVII, Stutgardiae, B.G. Teubner.

Kaufmann, Helen (2017), ‘Intertextuality in Late Latin Poetry’, in Elsner, Jaś; Hernández Lobato, Jesús (eds.), The Poetics of Late Latin Literature, New York, Oxford University Press, 149-175.

Lenz, Friedrich Walter (ed.) (19562) [1939], P. Ovidii Nasonis Halieutica, Fragmenta, Nux, Incerti Consolatio ad Liviam, Augustae Taurinorum, Paravia.

Marsili, Aldo (ed.) (1957), Ausonio. La Mosella; edizione critica con traduzione e note italiane, Torino, Loescher.

Martin, Joseph (ed.) (1963), T. Lucreti Cari de rerum natura libri VI, Lipsiae, G.B. Teubner.

Nardo, Dante (1990), ‘Ausonio e Orazio’, Paideia 45, 321-336.

Nikitinski, Oleg (1999), ‘Überlegungen zum Verhältnis des älteren Plinius zu Ovid’, in Schubert, Werner (ed.), Ovid, Werk und Wirkung. Festgabe für Michael von Albrecht zum 65. Geburtstag, 2, Frankfurt am Main, Peter Lang, 815-827.

Posani, Maria Rosa (1962), ‘Reminiscenze di poeti latini nella Mosella di Ausonio’, Studi italiani di filologia classica 34, 31-69.

Prete, Sesto (ed.) (1978), D. Magni Ausonii Burdigalensis opuscula, Lipsiae, G.B. Teubner.

Richmond, John Anthony; Skutsch, Otto (1958), ‘Restorations in the Halieutica’, in Herescu, Nicolas Ian (ed.), Ovidiana. Recherches sur Ovid, Paris, Les Belles Lettres, 445-456.

Richmond, John Anthony (1959), ‘On Imitation in Ovid’s Ibis and in the Halieutica Ascribed to Him’, in Atti del Convegno internazionale ovidiano (Sulmona 1958), Roma, Istituto di Studi Romani, 9-57.

Richmond, John Anthony (ed.) (1962), The Halieutica Ascribed to Ovid, London, Athlone Press.

Richmond, John Anthony (1968), ‘Metre and Prosody in the Halieutica Ascribed to Ovid’, Hermes 96, 341-355.

Richmond, John Anthony (1971), ‘Pliny’s Catalogue of Fishes’, Hermes 99 (2), 135-355.

Richmond, John Anthony (1976), ‘The Authorship of the Halieutica Ascribed to Ovid’, Philologus 70, 92-106.

Scafoglio, Giampiero (1999), ‘Intertestualità e contaminazione dei generi letterari nella Mosella di Ausonio’, L’antiquité classique 68, 267-274.

Scafoglio, Giampiero (2001), ‘Tecnica allusiva ed aemulatio nella Mosella di Ausonio’, in Criscuolo, Ugo (ed.), Mnemosynon. Studi di letteratura e umanità in memoria di Donato Gagliardi, Napoli, Librerie Pacifico, 445-462.

Scafoglio, Giampiero (2013-2014), ‘Una nuova edizione della Mosella’, Revue des études tardo-antiques 3, 87-101.

Scafoglio, Giampiero (2019-2020), ‘Qualche osservazione sulla ricezione ovidiana nella tarda antichità’, Révue des études tardo-antiques 9, 151-163.

Scafoglio, Giampiero (2020), ‘La présence d’Ovide dans la poésie d’Ausone’, in Poignault, Rémy; Vial, Hélène (eds.), Présences ovidiennes, Clermont-Ferrand, Centre de recherches André Piganiol - Présence de l’Antiquité, 281-303.

Scafoglio, Giampiero (2023), ‘La descrizione delle acque e l’ideologia della natura nella Mosella di Ausonio’, in Mastrorosa, Ida Gilda; Gavoille, Élisabeth (eds.), Enjeux environnementaux et souci de la nature, de la Rome ancienne à la Renaissance. Questioni ambientali e senso della natura da Roma antica al Rinascimento, Bordeaux, GN Impressions, 171-197.

Schanz, Martin; Hosius, Carl (19594) [1896], Geschichte der römischen Literatur bis zum Gesetzgebungswerk des Kaisers Justinian. 2, Die römische Literatur in der Zeit der Monarchie bis auf Hadrian, München, Beck.

Schenkl, Carolus (19612) [1883] (ed.), D. Magni Ausoniii opuscula, Berolini, Weidmann.

Szelest, Hanna (1987), ‘Die Mosella des Ausonius und ihre literarische Tradition’, Eos 75, 95-105.

Testa, Francesco (2022), ‘Sulla tradizione dell’Halieuticon liber attribuito ad Ovidio’, Rhesis. International Journal of Linguistics, Philology and Literature 13 (2), 64-71.

ThLL = Thesaurus Linguae Latinae, Lipsiae (1900-).

Vlitius, Ianus (ed.) (1645), Venatio Novantiqua celsissimo Arausionis Principi Guilhelmo dicata, Elzevier.

von Barth, Kaspar (1624), Adversariorum commentariorum libri LX, Francofurti, D. et D. Aubry et C. Schleich.

Manoscritti

Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 277 olim 387 (A), fol. 55r-58r, s. VIII-IX.

Paris, Bibliothèque Nationale de France, lat. Thuaneus 8071 (B), fol. 58v-59r, s. IX-X.

Milano, Biblioteca Ambrosiana, S 81 sup. (C), fol. 222, s. XVI.

Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 277 olim 387 (D), fol. 74r-75v, s. XVI.

Wien, Österreichische Nationalbibliothek, 3261 (E), fol. 43a-46b, s. XVI.

Published
2025-06-02
How to Cite
Testa, F. (2025). On the reception of Ovid’s Halieutica in the imperial age. A case of reuse and re-adaptation. Rhesis. International Journal of Linguistics, Philology and Literature, 125-149. https://doi.org/10.13125/rhesis/6284